شهر مشهد شهری زیارتی و سیاحتی در شمال شرق کشور است و مهم ترین قطب گردشگری مذهبی کشور و نیز دومین شهر مذهبی جهان محسوب می شود. این شهر در همسایگی شهرهای سرخس، درگز، چناران و نیشابور قرار دارد، داشتن مرز مشترک با کشورهای افغانستان، ترکمنستان به این شهر اهمیت نظامی خاصی بخشیده است. قدمت سکونت در مشهد بر اساس اکتشافات مربوط به تپه نادری به هزاره پنجم قبل از میلاد باز می گردد. این شهر محل سکونت اقوام آریایی بوده و نام خود را از بارگاه مقدس امام رضا(ع) گرفته است. واژه مشهد به معنای شهود و شهادتگاه و جایگاه قبور ائمه و بزرگان است. این سرزمین آب و هوایی معتدل متمایل به سرد و خشک دارد و دارای تابستان هایی گرم و خشک و زمستان هایی سرد و مرطوب است. محصولات اصلی منطقه شامل چغندر قند، پنبه، جو، نخود، صیفی جات ، سیب، گلابی و هلو و گونه های درختی آن شامل اقاقیا، زبان گنجشک، افرا، کاج و سرو می شود. مشهد از نظر صنعتی و اقتصادی رتبه ی دوم کشور را دارد به طوریکه دومین قطب تولید خودرو و از کانون های اصلی تولید چرم در کشور محسوب می شود. پایتخت معنوی ایران می باشد.
با فرارسیدن تعطیلات نوروزی، مشهد که یکی از پرطرفدارترین مقاصد مسافرتهای نوروزی است، با هجوم جمعیت باورنکردنی روبهرو میشود و حرم مطهر و دیگر جاذبه های دیدنی مشهد بسیار شلوغ میشوند. البته آب و هوای معتدل این فصل چنان دلچسب است که اگر شلوغی و ازدحام جمعیت اذیتتان نمیکند، پیشنهاد میکنیم در این فصل به مشهد سفر کنید. البته باید انتظار قیمتهای نسبتا بالای بلیط و هتلها را نیز داشته باشید.
آب و هوای مشهد در فصل تابستان بسیار خشک است و دمای هوا گاه به بالای ۴۰ درجهٔ سانتیگراد نیز میرسد؛ اما تعطیلات تابستانی، هر ساله مسافران داخلی و خارجی زیادی را به این شهر مقدس میکشاند تا جایی که تابستان، شلوغترین فصل مشهد محسوب میشود. از طرفی، مناطق ییلاقی طرقبه و شاندیز که به رستورانها و غذاهای خاصشان معروف هستند، بهترین آب و هوا را در این فصل دارند و راه خوبی برای فرار از گرمای طاقتفرسای شهر محسوب میشوند. به هر حال اگر در تابستان به مشهد سفر میکنید، حتما کرم ضدآفتاب، کلاه و عینک آفتابی با خود به همراه داشته باشید.
با بازگشایی مدارس و دانشگاهها، پاییز معمولا فصل مسافرخیزی در ایران محسوب نمیشود؛ اما مشهد در این فصل بهترین آب و هوا را دارد. دمای هوا هنوز به اندازهٔ زمستان سرد نشده و گرمای تابستان را نیز از دست داده است. از طرفی قیمت هتلها، قیمت بلیط هواپیما مشهد و تور مشهد در پاییز بسیار پایین است و با وجود آب و هوای مناسب، شهر در خلوتترین حالت خود قرار دارد.
ارزانترین فصل برای سفر به مشهد، زمستان است؛ چرا که به دلیل آب و هوای بسیار سرد، قیمت هتل های مشهد و تور ارزان مشهد بسیار پایین است. البته بارش برف نیز گهگاه باعث لغوشدن پروازهای مشهد در فصل زمستان میشود. دمای هوا در این فصل گاه به ۲۰ درجه زیر صفر نیز میرسد که سبب میشود مشهد با کمترین استقبال روبهرو شود.
مرقد مطهر امام رضا یکی از جاذبه ها و مکانهای مذهبی شهر مشهد است که بیشتر مسافران این شهر به عشق ایشان به این شهر می آیند تا بار معنوی خود را افزایش دهند.در تمام اوقات سال شیعیان زیادی از ایران و کشورهای همسایه به این شهر سفر میکنند و به پابوس حریم امن امام رضا می روند.
کوه سنگی و یا به عبارتی دیگر کوسنگی، یکی از بزرگ ترین پارک های مشهد است. این مجموعه ی تفریحی و علمی در خود دو تا از رشته کوه های بینالود را دارد. از پارک کوه سنگی تا شهر مشهد خیابانی بسیار سر سبز قرار گرفته که معروف ترین خیابان این شهر می باشد. این شهرت و توجه به کوه سنگی از جاذبه های مشهد گویی از دوره های قدیم بوده است زیرا حتی می گویند که شاه عباس صفوی در این منطقه تاج گذاری کرده است. بهترین زمان برای سفر به کوه سنگی با توجه به آب و هوای شهر مشهد، بهار و تابستان است اما پاییز و زمستان کوه سنگی هم دیدنی است.
مقبره ی فردوسی یکی از جاذبه های مشهد است که نامش در بین با ارزش ترین دیدنی های این شهر قرار گرفته. این آرامگاه داستان های بسیاری را از زمانی که ساخته شد تا به امروز پشت سر گذاشته است. این آرامگاه در ۲۰ کیلومتری مشهد و در نزدیکی روستای پاژ (فاز) با ۲۸ کیلومتر فاصله قرار گرفته است.
طرح اولیه ی این مقبره توسط اندره گدار داده شد ولی در نهایت با طرح حسین لرزاده به پایان رسید. این مقبره ی با شکوه از ۳ قسمت مختلف تشکیل شده که بخش تالار آن یکی از زیباترین قسمت های آن است. محوطه ی اطراف این مقبره ۶ هکتار است و در محوطه ی مقبره یک کتابخانه و موزه قرار گرفته است.
دریاچه چشمه سبز یکی از جاذبه های طبیعی مشهد است که خیلی معروف می باشد. این دریاچه در ۲۰ کیلومتری روستایی به نام گلمکان قرار گرفته و تنها ۵۰ کیلومتر با مشهد از سمت غرب فاصله دارد. این دریاچه نزدیک به ۱۵ هکتار وسعت دارد و از آبش برای آبیاری زمین های کشاورزی و باغات اطراف هم استفاده می شود. نام های دیگر این دریاچه که از جاذبه های مشهد به شمار می رود، چشمه سوز و چشمه سو است.
به واسطه ی طبیعت سر سبز و زیبایی که این دریاچه و اطرافش دارد، امروزه یکی از مسیرهای طبیعت گردانی که در مشهد هستند؛ دریاچه چشمه سبز است. بهترین زمان برای رفت به این دریاچه، از فصل بهار تا اوائل پاییز است.
در مجموعه ای به نام باغ موزه ی نادری در مشهد، برای یادبود یکی از شاهان تاریخ ساز ایران یعنی نادر شاه؛ مجسمه ای بزرگ در سال ۱۳۴۲ ساخته شده که می گویند محل دفن واقعی این شاه است. ساختمانی که در این مجموعه که از جاذبه های مشهد است قرار گرفته، دارای دو سالن است که هر دوی آن ها موزه هایی هستند که آثار جنگی و غیر جنگی مربوط به حکوت افشاریان را نشان می دهد. معروف ترین چیزی که از این مجموعه در ذهن هر کسی که از آن دیدن کرده باقی می ماند، مجسمه ی نادرشاه است که بر روی ستونی قرار گرفته است.
این پارک یکی از جاذبه های طبیعی و گردشگری مشهد است که در کوه های خلج قرار گرفته است. پارک هفت حوض با شهر مشهد ۷ کیلومتر فاصله دارد که باید در حدود ۲ کیلومتر آن را پیاده روی نمایید. این پارک را از این جهت هفت حوض می گویند که در خود، ۷ حوضچه ی کاملا طبیعی دارد که آب با جریان طبیعی در آن جریان دارد. این حوضچه ها بر اثر فرسایش شیمیایی به وجود آمده اند. اگر می خواهید به پارک هفت حوض بروید، باید لباس و کفش مناسب کوهنوردی و طبیعت نوردی بپوشید و قبل از غروب آفتاب به شهر برگردید.
بوستان بزرگ و ۷۰ هکتاری مشهدی ها یعنی پارک وکیل آباد یک منطقه ی کاملا ییلاقی است که آبی که به آن سرازیر می شود از قنات وکیل آباد سرچشمه می گیرد. زمین این پارک موقوفی حسن ملک است که هم اکنون در اختیار شهرداری مشهد قرار گرفته است. در این پارک زیبا و خوش آب و هوا یک محوطه ی بسیار بزرگ باری بازی کوکان و همچنین یک باغ وحش نیز قرار گرفته است.
باغ گیاه شناسی مشهد (Mashhad Botanical Garden) یکی از دیدنی های این شهر است که دارای ۲۵ هکتار است. در این مجموعه ی طبیعی، ۱۱ کلکسیون مختلف که ترکیبی از معماری و علم هستند در کنار هم قرار گرفته و در سال ۱۳۹۲ افتتاح شد. در این باغ ۱۸۰ گونه ی مختلف گیاهی و دارویی و ۴۰۰ نمونه ی ژنتیکی نگهداری می شود. از این باغ هم می توان از لحاظ آموزشی و هم از لحاظ بازدید از یکی از دیدنی های مشهد استقبال کرد.
بند گلستان در ۸ کیلومتری غرب مشهد قرار گرفته و یکی از منطقه های توریستی مشهد به شمار می رود. از عمر این بند تاریخی، ۵۰۰ سال یعنی در حدود دوره ی تیموریان می گذرد. این بند بر روی رودخانه ی گلستان قرار گرفته و در بیشتر ایام سال پذیرای گردشگران بسیار زیادی می باشد. بند گلستان بارها مورد بازسازی قرار گرفته است و به آن امکانات تفریحی مختلفی در طول سالیان اضافه شده است.
غار مغان در ۳۵ کیلومتری مشهد قرار گرفته است و بر اساس اکتشافات زمین شناسی در این منطقه، فسیل های حلزونی و مسیرهایی که به ۱۰۰ میلیون سال قبل می رسد، وجود دارد. کشف و جستجو در این غار بسیار جذاب است اما یادتان نرود که به هیچ عنوانی بدون راهنما و وسایل ایمنی پا به این غار نگذارید.
اولین پارک تفریحی شهر مشهد که در سال ۱۳۴۵ افتتاح شد، باغ ملی است که در یکی از شلوغ ترین مراکز این شهر قرار گرفته است. در این باغ که از جاذبه های مشهد است، انواع درخت های چنار قدیمی، فضای سبز گلکاری شده و انواع مختلفی از گیاهان قرار داده شده است. در باغ ملی، قناتی معروف شهر رد می شده است. این باغ در منطقه ای پر تردد و تجاری قرار گرفته است.
شاندیز (Shandiz) در ۱۵ کیلومتری مشهد قرار گرفته و آب و هوای بسیار معتدلی دارد. عامل اصلی که باعث معروف شدن این منطقه به عنوان یکی از جاذبه های مشهد شده است؛ آب و هوای فوق العاده و طبیعت آن در کنار کباب های فوق العاده ی آن است! از وسط شاندیز رودخانه هایی در جریان هستند که از بینالود سرچشمه می گیرند. اگر به شاندیز رفتید حتما به عنوان سوغات؛ گیلاس تازه و پوستین با خود بیاورید. مراکز تفریحی در شاندیز هستند که پیشنهاد می کنیم از بین آن ها به؛ پارک جنگلی، مجموعه ی توریستی، رستوران های مختلف، رصدخانه ی نجوم و موزه ی شهرداری سر بزنید
در حد فاصل ۶ کیلومتری دهکده ی کوشک آباد مشهد یک غار بسیار بلند قرار گرفته که در سطح آن، آب بسیار زیادی جریان دارد. این که چرا به این غار نام بیمار آب را نهاده اند به این خاطر است که محلی های منطقه برای درمان بیماری بیماری های حیوانات خود، از آب این غار به آن ها می خورانده اند! در ابتدای غار بیمار آب یک چاه عمودی به عمق ۱۵ متری وجود دارد که در انتهای آن آب های چکیده از سقف غار جمع شده و تشکیل یک حوضچه ی نسبتا عمیق را داده اند. دهانه ی ورودی غار هم ۳ متر است.
این خانه ی تاریخی یکی از نمونه های به جای مانده از دوره ی حکومت قاجارهاست. خانه ی ملک قبل تر خیلی بزرگ بوده اما این روزها تنها ساختمان ۲ طبقه ی آن باقی مانده است. طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی است. خانه ملک امروزه مرکز هنرهای سنتی میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی است و یکی از جاذبه های گردشگری مشهد می باشد. گفتنی است حمام خانه ملک تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی دوره خود در شهر مشهد معرفی شده است. این خانه ی تاریخی در سال ۱۳۷۷ ثبت ملی سازمان میراث فرهنگی شد. در سال ۱۳۸۵ بود که این مجموعه ی تاریخی را به عنوان خانه ی توریست مشهد انتخاب کردند. این مجموعه از ساعت ۸ صبح تا ۶ بعد از ظهر باز است.
یکی از جاذبه های هر شهر غذاهای خوشمزه وسنتی ان است و شهر مشهد نیز مستثنی نیست.
یکی از غذاهای بسیار خوشمزه ی مشهدی ها که دارای ارزش غذایی بسیار بالایی هست، شله مشهدی است.
دراین غذای مشهدی پر است از حبوبات مختلف که همین باعث شده هم بسیار غنی باشد و هم سیر کننده!
از همین رو است که این غذا یکی از غذاهای سنتی مشهدی ها است و کاملا یک وعده ی کامل و مقوی است.
برای تهیه ی این غذا که معمولا مشهدی ها از آن برای نذری دادن استفاده می کنند از موادی مثال؛ لوبیا چیتی، لوبیا سفید، لوبیا رشتی، برنج نیم دونه، بلغور گندم، ماش، عدس، گوشت گوساله و ادویه هایی همچون نمک و فلفل استفاده می کنند.
فوت کوزه گری در پخت این غذای سنتی مشهد در این قسمت است که در آن از گوشت تازه و خیلی زیادی استفاده کنید تا طعم فوق العاده ای بگیرد.
برای پخت این غذا باید زمان زیادی بگذارید.
قوچانی ها و نیشابوری ها هم این غذا را با اندکی تغییر می پزند.
یکی از غذاهای سنتی مشهد که بسیار خوشمزه و لذیذ است و در عین آن طعم بسیار عالی دارد، پلوی مخلوط است.
در کل این غذا ترکیبی از استانبولی و لوبیا پلوی خودمان است.
در پخت این غذا از گوشت، برنج، پیاز، هویج، رب گوجه فرنگی و ادویه های مختلف استفاده می شود.
پیشنهاد می کنیم که برای تهیه ی ته دیگ این غذا از نان و یا سیب زمینی استفاده کنید تا انگشت هایتان را در کنارش نوش جان نمایید!
شاید نام این غذای مشهدی ها کمی برای شما عجیب و غریب باشد ولی وقتی از آن بچشید بدون شک عاشق طعم این غذای سبک که بیشتر به عنوان عصرانه میل می شود، خواهید شد.
اسم اصلی این غذای مشهدی چنگ مالی است و چنگال دقیقا اشاره ای مستقیم به چنکال های دست می باشد.
برای درست کردن این غذا که امروزه تنها مشهدی ها هنوز هم به درست کردن آن وفادار مانده اند، از مواد غذایی استفاده می شود که در همه ی خانه ها پیدا می شود و یا حداقل با هزینه ای کم درست می شود.
نان بیات و خرد شده، روغن، عسل یا شکر و یا شیره ی نبات، ماهیتابه و گاز تنها چیزهایی هستند که شما برای درست کردن این غذا احتیاج دارید.
این آش مشهدی یک ماده ی اصلی و پایه دارد که آن هم عدس است.این غذا منبع غنی آهن است.
البته در کنار عدس از سر داغ، پیاز داغ، رشته، کشک و نعنا داغ نیز استفاده می شود.
تقریبا شبیه آش رشته ی خودمان است با این فرق که در آن تنها عدش به جای همه ی دیگر حبوبات به کار برده شده است.
این که چرا اسم این غذا را یتیمچه گذاشته اند بدون شک داستان جالبی دارد ولی مطمئنا هر کسی در هر کجای ایران که باشد حداقل به اندازه ی انگشت های دو دستش از این غذا خورده است!
دلیلش هم بسیار ساده است. چون این غذا آسان پز است و مواد غذاییش همه جا وجود دارد، معمولا در همه پخته می شود.
غذای یتیمچه تنها منحصر به مشهدی ها نیست و شیرازی ها و ترک های آذری هم این غذا را می پزند.
در یتیمچه ی مشترک بین مشهدی ها و نیشابوری ها از لوبیا، عدس، دارچین، زردچوبه، بادمجان، نخود، نمک و فلفل و دارچین استفاده می شود.
بعضی ها برای پخت این غذا از کشک و گوجه فرنگی و نعنا داغ هم استفاده می کنند.
یکی دیگر از غذاهای سنتی مشهد اشکنه قوروت است.
این غذا پر است از منابع کلسیم و علتش این است که در آن از کشک ساییده شده، پیاز داغ، مغز گردوی خرد شده، نعنا داغ و ادویه های معمولی که در غذاهای مختلف استفاده می کنیم، درست می شود.
به اشکنه قوروت، کله جوش هم می گویند.این غذا یکی از غذاهای محبوب و دوست داشتنی مشهدی ها است.
البته ممکن است بارها آش ماستی را میل کرده باشید و ندانسته باشید که این غذا متعلق به کدام شهر است ولی ما امروز به شما می گوییم که غذای لذیذی به نام آش ماستی از غذاهای سنتی مشهد است.
درباره ی آش ماستی نکته ی جالبی که وجود دارد این است که این غذا در هر کجای استان خراسان به شکل و شیوه ای خاص پخته می شود و به همین خاطر آش ماستی سبزوار و مشهد با هم فرق می کنند.
در حالت کلی در پخت آش ماستی مشهدی ها از لپه، سیر، ماست، پیاز، شوید خشک، سینه ی مرغ، نعنا، برگ بو، ادویه های معمول و زعفران استفاده می شود.
این غذا یک وعده ی غذایی کاملا سبک است و حتی از آن به عنوان پیش غذا هم استفاده می شود.
کوکو شیرین بر عکس اسمش یکی از غذاهای شیرین و دسرگونه ی مشهدی هاست که یا به عنوان دسر و یا به عنوان پیش غذا سرو می شود. در پخت این دسر از تخم مرغ، زعفران، آرد و ذرت استفاده می گردد. قبل از این که بر روی این غذا شیره ی مخصوصش را بریزند، این غذا یک جورایی همان کوکو سیب زمینی خودمان است فقط با شکلی دیگر. بعد از ریختن شیره ی مخصوص که از شکر، زعفران، آب و گلاب تهیه می گردد، بعد از سرد شدن تبدیل به دسر می شود.
غذای سنتی مشهدی ها در هنگام تحویل سال!
ما ایرانی ها رسم داریم که در هنگام سال تحویل اگر بخواهیم غذایی بخوریم؛ آن غذا یا باید سبزی پلو با ماهی باشد یا رشته پلو!
همین رشته پلویی که می خوریم از غذاهای بومی و محلی شهرهایی مثل مهشد و یا اردبیل می باشد.
البته با این که روشت پختشان با هم متفاوت است و فرق اساسی با یکدیگر دارد ولی رشته پلوی مشهدی ها طعم و مزه ی اصیل و مربوط به خود را دارد.
از آن جایی که مشهدی ها هم رسم دارند تا این غذا را در زمان سال تحویل نوش جان کنند، این غذا را به این شکل می پزند که در برنج و رشته ای که با هم تا حدی آب پر شده اند را به صورت پلویی دم می گذارند و به همراه آن مخلوطی از زعفران، ران مرغ، پیاز، سماق، روغن، دارچین، کره و فلفل و نمک را اضافه می نمایند.
البته برخی ها به همراه این پلو از گوشت چرخ کرده و خرما استفاده می کنند.
مسقطی مشهدی یا ماقوت نوعی حلوا است که برای طعم دار کردن آن از خلال بادام و زعفران استفاده می شود. مشهدی ها در باره ی ماقوت می گویند که:
حلوای ماقوت به از جوهر یاقوتی!
این حلوای بسیار خوشمزه را مشهدی ها از زعفران و آرد درست می کنند
اول از همه این را به ما بگویید که اصلا کسی هست که ایرانی باشد و از بین غذاهای سنتی مشهد کباب شیشلیک را نخورده باشد؟
این غذا به قدری محبوب و خوشمزه است که نه تنها از غذاهای مشهدی هسات بلکه اصلا یک غذای بین المللی است!
شیشلیک که از گوشت خالص تهیه می شود در کشورهای حوزه ی قفقاز و آذربایجان نیز سرو می گردد و از جمله غذاهای مهم و به اصطلاح لاکچری آن ها به حساب می آید.
شیشلیک را از ۶ تکه گوشت از بهترین قسمت گوشت گوسفند یعنی راسته ی آن تهیه می کنند.
درباره ی کباب شیشلیک نکته ی جالبی که وجود دارد این است که این غذا نه تنها مرزها را درنوردیده و غذایی محبوب و بین المللی شده است بلکه دیگر برای خود تبدیل به برند هم شده است.
برای درست کردن یک کباب شیسلیک خوشمزه و اصیل باید گوشت ها را در آبلیمو، ماست، فلفل و روغن بخوابانید و حتما از گوشت تازه استفاده نمایید.
خورشت یا خورش ریواس هم از آن دسته غذاهای سنتی مشهد است که انحصار آن را با شهرهایی در خراسان جنوبی، کردستان و حتی شهر نیشابور شریک است.
البته در هر کجای ایران که گیاه ریواس بروید این غذا را درست می کنند و به آن خورشت ریواس می گویند.
این خورشت به خاطر وجود ریواس در خود مزه ای ترش دارد و در درست کردن آن از گوشت تازه ی گوسفند و یا گوساله، جعفری و نعنا تازه، پیاز و حتی شکر استفاده می کنند.
یکی از غذاهای سنتی و محبوب مشهدی ها، غذایی است که دیزی سنگی نام دارد. دیزی سنگی همون آبگوشت است که در ظروف سنگی درست می شود. طعم خاص این غذا به خاطر ظرفی است که این غذا در آن طبخ می شود. برای درست کردن این غذا از سیب زمینی، پیاز، رب و ادویه های گوناگون استفاده می شود.
قیمه ی مخصوص مشهدی ها شبیه به قیمه های خودمان است و از غذاهای سنتی مشهد محسوب می شود. تنها فرق این غذا با قیمه های معمولی ما ادویه هایی مثل جوز هندی، زنجبیل، هل، زعفران و دارچین است.
هتل درویشی مشهد مرتفع ترین هتل مشهد
هتل الماس 2 مشهد
هتل فردوسی
هتل مدینه الرضا مشهد
هتل قصر طلایی
هتل پردیسان مشهد
پوستین، دست سازهایی است از جنس پوست گوسفند، که استاد کاران ماهری را در شهرهای ییلاقی شاندیز و قوچان به خلق این هنر واداشته است.
مراحل ساخت به این صورت است که پوستین دوزها پوست تازه گوسفند را پس از دباغی کردن و رنگ آمیزی (به شکل چرمی زرد رنگ ) و نرم آماده می کنند. سپس الگوها را مانند خیاط ها برش می دهند و با سوزن می دوزند. برای تزئین آن از هنر رنگ آمیزی و سوزن دوزی استفاده می کنند.
این هنر را می توانیم در بازارچه های طرقبه و شاندیز در اشکال مختلف مثل پالتو، جلیقه، کلاه، شال گردن، پاپوش، دستکش، انواع سجاده، پادری و … ببینیم. با خرید این پوستین ها ضمن آنکه اثری ارزشمندی از هنرمندان خراسان را به یادگار برده ایم، میتوانیم سخت ترین زمستان ها را به گرمی بگذرانیم.
سنگ تراشی و هرکاره تراشی
از اصیل ترین صنایع دستی مشهد که قدمتی بیش از ۱۴ قرن دارد میتوان به سنگ تراشی، هرکاره تراشی و قلم زنی اشاره کرد. استادان این حرفه با استفاده از ابزارآلات، اشیای کاربردی و زینتی می سازند و استادان قلم زن بر روی آنها طرح و نقش می اندازند.
آنچه اکنون طرفداران بسیاری دارد دیگ ها و ظروف سنگی هستند که بین مردم مشهد به «هرکاره» معروف است و از گذشته تا امروز سوغات مخصوص مشهد بشمار می آید. علاوه بر محبوبیتی که در بین زائران ایرانی دارد، اعراب حاشیه خلیج فارس جزو مشتریان اصلی این دیگ های سنگی هستند.
این دیگ های سنگی، از سنگ «سرپانتین» ساخته می شوند. سرپانتین در واقع به معنای (ماری شکل) می باشد و روی سطح خارجی آن لکه هایی به شکل پوست مار است. این سنگ جنسی نرم و ضربه پذیر دارد، همچنین در برابر آتش مقاوم است. به دلیل طبخ ملایم، غذا را لذیذتر می کند.
هنوز هم ماده اولیه دیزی های سنگی سرپانتین است، که اوایل از کوه های کوهسنگی استخراج می شد. امروزه معادن آن در اطراف مشهد قرار دارد و کارگاه های تولیدی در بخش مرکزی و نقاط ییلاقی اطراف مشهد واقع شده اند.
دیزی های سنگی معمولا دو نوع ساخته می شوند:
استوانه ای شکل که یک نفره یا نهایتا دونفره است.
قابلمه سنگی یا هرکاره که میتوان برای تعداد زیادی استفاده کرد.
من اگر جای شما بودم حتما سری به بازارچه های اطراف کوهسنگی میزدم و این آثار زیبا را از نزدیک مشاهده میکردم.
اکثر موزه های سراسر دنیا با قالی های مشهد بخصوص آثار دوران صفویه آراسته شده اند. این شهرت به برکت حضور بارگاه امام هشتم است. در گذشته بسیاری از هنرمندان قالیباف برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد مهاجرت می کردند و آثار بی نظیری را خلق کردند.
مشهد مقدس مهمترین مرکز قالی بافی استان خراسان است. بعد از آن میتوان به کاشمر، سبزوار و نیشابور اشاره کرد. شناسه ی قالی های مشهد رنگ لاکی، نقش و نگار ترنج و حاشیه لاجوردی است.
پیشنهاد من برای دیدن این آثار مفخر ، بازدید از موزه فرش آستان قدس رضوی است و چنانچه قصد خرید این یادگاری گرانبها و ماندگار را دارید حتما سری به بازار فرش مشهد بزنید.
بسیاری از زنان هنرمند روستایی و عشایر استان خراسان در کنار کارهای روزمره ی خود گلیم می بافند. گلیم بافی هنری است که از گذشته، در نتیجه کار سخت در پای دار بافندگی بوجود آمد.
گلیم ها ، از نخ پشمی ، پنبه ای یا کنفی بوسیله ی دار بافته می شوند و هیچ پرزی ندارد. بسیاری از طرح های آن الهام گرفته از طبیعت هستند و در نقش های متنوع حیوانی و طرح های هنری بافته می شوند. دو نوع اصلی آن سوماک و سوزنی است.
مشهد ، قوچان و شیروان مراکز بافت گلیم در استان خراسان می باشند. این آثار را می توانیم در فروشگاه های صنایع دستی مشهد ببینیم. به نظر من وجود این گلیم ها در هر خانه ای خالی از لطف نیست.
نمد از پشم گوسفند تهیه می شود. درست کردن نمد به این شکل است که پشم را بعد از تمیز کردن و رنگرزی، حلاجی می کنند و به کمک دست و پا روی زمین می غلطانند به این مرحله نمد مالی گفته میشود که بسیار سخت و طاقت فرساست و در حین کار کف و صابون هم اضافه می کنند، در نهایت پشم بصورت نمد در می آید.
گردشگرانی که به تفریحگاه های اطراف مشهد می روند از جمله طرقبه و شاندیز می توانند نمدها را به شکل کلاه، لباس و زیرانداز در فروشگاه های عرضه سوغات و صنایع دستی ببینند.
ارغوان درختچه ای خودرو است که در دره های مایان طرقبه رشد می کند. برداشت ترکه های آن از اواسط بهار تا اواخر پاییز ادامه دارد. هنرمندان بافنده این ترکه ها را بصورت تار و پود در هم می بافند و هنری به نام ارغوان بافی خلق می کنند.
ارغوان بافی به این گونه است که پس از جمع آوری، ابتدا ترکه ها در محیطی خیس و مرطوب گذاشته شده و سپس به شکل سبد و کالاهای تزئینی بافته می شوند.
طرقبه در زمینه بافت سبد شهرت دارد. این سبدها کاربردهای زیادی دارند مانند سبد میوه، گل، خرید و سبد های آبکش میوه، برنج و … . برای تهیه این سبدهای ارغوانی رنگ می توانید به بازار صنایع دستی طرقبه و شاندیز بروید.
سماور واژه ای روسی به معنای خودجوش است. برای اولین بار توسط شاهرخ نوه ی نادر شاه افشار وارد ایران شد و تا مدت ها کالایی وارداتی بود. بعدها این هنر در میان عشایر و روستاییان رونق گرفت. سازندگان علاوه بر سماور، وسایل مرتبط مانند لگنچه، پارچ و جام می سازند. مشهد یکی از تولید کنندگان سماور است و با عبور از بازارهای قدیمی مشهد سماورهایی با طرح و نقش و جنس های متفاوت می بینیم.
یکی از هنرهای دستی که هر زائری آن را در حرم مطهر رضوی دیده و متحیر گشته، آینه کاری دیوارهاست که درخشندگی خاصی به فضا می دهد. هنرمندان اشکال منظم آینه را در طرح های متنوع با اندازه های کوچک و بزرگ به منظور آراستن سطحی ایجاد می کنند. در نتیجه فضایی درخشان پدید می آید. رایج ترین طرح ها در این هنر شمسه، گره، ترنج، نیم گره، اسلیمی، قطارسازی و تمونی است.
قدیمی ترین سنگ شناخته شده در دنیا فیروزه است. این سنگ قرن هاست که آدمیان را شیفته خود کرده، نیشابور مشهور به شهر فیروزه است و فیروزه تراشی هنری قدیمی است در استان خراسان که مشهد مقدس در این زمینه شهرتی خاص دارد. تراش فیروزه ایران همانند فیروزه اش در دنیا مرغوب است. فیروزه به شکل پیکانی و مسطح تراش می خورد که طرفداران زیادی دارد.
بازار رضا یکی از پیشنهاد های عالی برای تهیه سنگ فیروزه است، چرا که هم سنگ را می توانید پیدا کنید و هم کارگاه های سنگ تراشی داخل بازار را.
هنر دیگر مربوط به فیروزه، فیروزه کوبی است که امروزه در اصفهان انجام میشود اما حدود ۷۰ سال قبل هنرمندانی بودند که این کار را در مشهد انجام میدادند و بر روی زیوآلات همچون دستبند، گردنبند، گوشواره و… فیروزه کوبی می کردند
زعفران این طلای سرخ بهعنوان یکی از گرانبهاترین سوغاتیهای مشهد شناخته میشود. ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانیها، رومیها، چینیها و اقوام سامی ازجمله عربها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سدههای اول تا چهارم هجری به امتهای اسلامی اطراف مدیترانه آموختند.
زعفران از قدیم بهعنوان یکی از کالاهای مهم صادراتی و کشاورزی ایران بوده است و امروز هم زعفران ایران به بسیاری از کشورهای دنیا صادر میشود. در کشور ایران، خراسان بیشترین سهم را در تولید زعفران دارد، این محصول در بخشهای مرکز و جنوب استان خراسان کشت میشود. مشهد یکی از مهمترین شهرهای ایران در عرضه زعفران است و زعفران نیمی از کشور از مشهد تامین میشود.
زعفران درواقع گلی است با گلبرگهای ارغوانی و کلالهای قرمزرنگ که درواقع کلاله خشکشده مورداستفاده قرار میگیرد. زعفران نهتنها در صنایع غذایی بلکه در رنگسازی، نساجی و صنایع چرم هم کاربرد دارد. این محصول مهم دارای خواص دارویی بسیاری زیاد ازجمله ضد سرطان بودن، جوانسازی پوست، شادابی تقویت حافظه و بسیاری از خواص دیگر، است.
زعفران مرغوب دارای رنگ قرمز تیره است و در صورت قرار گرفتن در آب، دیر رنگ است. اشکال عرضه این محصول بهصورت درشت (پوشال)، ریز (سرگل)، دسته (دارای ریشه) است.
زرشک در شهرهای قاین، ازجمله روستای کلاته بالا و دیگر روستاها کشت و زراعت میشود و فاصله آن تا مرکز استان خراسان حدود ۱۰۰ الی ۱۱۰ کیلومتر است. استان خراسان مقام اول کشوری را در تولید این محصول دارد و پسازآن مازندران با تولید زرشکهای زیبا بهویژه در تنکابن مقام دوم را دارد.
در اکثر مغازههای فروش خوراکی در مشهد، زرشک پیدا میشود و بسیاری از زائران زعفران و زرشک را باهم خریداری میکنند. زرشک در دو نوع رایج اناری و پفکی (مجلسی) وجود دارد. زرشک خواص درمانی زیادی دارد و در کنار خواص درمانی یکی از اقلام پرمصرف ما ایرانیها بهخصوص در مهمانیها است.
یکی از محبوبترین سوغاتیهای مشهد خشکبار است. از کنار مغازههای فروش سوغاتی در بازارهای مشهد که بگذرید، ظرف پر از خشکبار وجود دارد که شمارا وسوسه میکند به داخل مغازه بروید و کمی خشکبار خریداری کنید، حتی اگر قصد خرید سوغاتی نداشته باشید، مقداری خشکبار برای مصرف شخصی خریداری خواهید کرد! آلوچه، میوه خشک، نخود، کشمش، گردو و پسته ازجمله خشکبارهای محبوب مشهد است که بسیاری از زائران از سایر اقلام لیست خشکبار فاکتور میگیرند و فقط نخود و کشمش خریداری میکنند و برای سوغات به شهر خود میبرند.
یکی از محبوبترین سوغاتیهای مشهد که برای خانمهای خانهدار بسیار جذاب است، ادویه هفتم قلم است. این ادویه محبوب با ظاهری عجیب بیشتر در آبگوشت، خورشت و دیگر غذاهای ایرانی مصرف میشود. ادویه هفتقلم مخلوطی است از دارچین، سماق، گلپر، زنجبیل، فلفل سیاه، فلفل قرمز و زردچوبه. این ادویه به شکل زیبا و عجیبی عرضه میشود، این ادویهها بارنگهای مختلف در کنار هم بهصورت تفکیکشده قرار دارند و به همین صورت دربسته بندیهای کارخانهای هم عرضه میشوند.
از دیگر ادویههای محبوب مشهد میتوان به ادویه پلویی و ادویه ۱۸ رنگ هم اشاره کرد.
نبات خوراکی است که همه ما ایرانیها با آن آشنا هستیم و به یکی از خوراکیهای محبوب ما تبدیلشده است و برای شیرین کردن چای و دمنوشها از آن استفاده میشود. نبات کریستالهای زیبایی است که از تبلور آب و شکر به دست میآید. نبات هم بهصورت شاخهای برای تزئین سفره عقد و هم بهصورت چوبی برای مصرف خوراکی به فروش میرسد.
امروز در سطح بازارهای مشهد گونههای متفاوتی از نبات با ظاهرهای متفاوتی عرضه میشود. نبات زعفرانی، دارچینی، زیره، لیمویی، گل محمدی، نعنایی و آویشن انواع مختلف نبات چوبی است که در بازارهای مشهد به فروش میرسد.
نقل فراورده دیگری از شکر است که مصرف آن در کنار چایی رایج است. امروزه نقل در طعمهای گردویی، کاکائوی، نارگیلی، هل، گلاب و زعفران عرضه میشود.
تا مدتها نام جیلی بیلی معنای دقیق و خاصی نداشت، در مشهد شکلاتهای رنگی بانام جیلی بیلی عرضه میشود که درواقع پاستیلهای مخصوص در رنگهای مختلف است. چند سالی است که جیلی بیلی به عنوان یکی از خوراکیها و سوغاتیهای محبوب مشهد شناخته میشود.
مهر و سجاده بدون شک از بهترین سوغاتیهای شهرهای زیارتی است. انواع مختلف مهر و سجاده در بازارهای مشهد به فروش میرسد که بسیاری از سجادهها از جنس ترمه و مخمل کاشان است. مهر در مشهد دربسته بندیها و اندازههای مختلفی عرضه میشود.
فیروزهتراشی و عقیقتراشی در خراسان رضوی اهمیت و جایگاه ویژهای دارد و زینتآلات ساختهشده با نگین این سنگها از محبوبترین سوغاتیهای مشهد است. نیشابور بهعنوان شهر فیروزه شناختهشده است و بسیاری از
فیروزههای مشهد از نیشابور تامین میشود. مشهد به دلیل نزدیکی به نیشابور از گذشته محل تراش و عرضه فیروزه بوده است.
یکی دیگر از سوغاتیهای مشهد، عطر است. زمانی که وارد بازارهای مشهد میشوید، بدون شک با مغازههایی با ویترینهای رنگارنگ با تنوع زیاد عطرها مواجه میشوید. عطر مشهد یکی از محبوبترین عطرهای این شهر است که معمولا در کنار جانمازها عرضه میشود. عطرهای شهر مشهد با رایحههای گوناگون ازجمله سنجد، کبری، گل مریم، گل نرگس، بهار نارنج، زعفران، گل یخ و یاس سفید به فروش میرسند.
شهر مشهد نیز مانند بسیاری از شهرهای زیبای ایران شهری است توریستی و رفتن به این شهر با زیارت بارگاه امام رضا (ع) و دیگر جاذبه های آن باعث می شود تا روح انسان جانی تازه بگیرد. امیدوارم در ایم مقاله توانسته باشیم شما رابا این شهر آشنا کنیم.